Bytom zalicza się do najważniejszych miast śląskich. Prawa miejskie otrzymał już w 1254 roku, a pierwsza parafia została powołana jeszcze wcześniej. Wedle zapisków norbertanów wrocławskich bytomską farę zbudowano w 1231 roku. Pewne informacje o niej posiadamy z roku 1253. Elementy tej świątyni zachowały się w nawie głównej i prezbiterium. W następnych stuleciach kościół dostosowywano do aktualnych potrzeb i stylów; świątynia padała też często ofiarą grabieży i pożarów. Na przełomie XVI i XVII wieku pozostawała w rękach protestantów. Ostatnie poważne renowacje budowli przeprowadzono w latach 30. i 50. ubiegłego stulecia.
Kościół jest orientowany, ma trzy nawy w układzie halowym. Wymurowano go z kamienia wapiennego i dolomitu. O gotyckim pochodzeniu budynku świadczą odciążające ściany skarpy i ostrołukowe okna. Kwadratowa wieża zyskała w połowie XIX wieku neogotycką, ceglaną nadbudowę zakończoną ostrosłupowym hełmem. Od strony południowej do zakrystii dostawiono kaplicę Wieczystej Adoracji.
Zachodnie wejście do kościoła otwarto dopiero w połowie XIX wieku. Wcześniej było zamurowane - ponoć z powodu klątwy, rzuconej na miasto w XIV wieku, za zamordowanie dwóch księży.
W środku podziwiać można ładne, gotyckie sklepienia sieciowe, gwiaździste i krzyżowo-żebrowe. Odnajdziemy tu również portale charakterystyczne dla gotyku, renesansu i baroku.
Ozdobą ołtarza głównego są dwa obrazy: Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (autorstwa włoskiego, XVII-wiecznego mistrza, Francesca Curradiego) oraz kopia ikony Matki Bożej Bytomskiej (XV-wieczny oryginał wisi w plebanii). Dużą wartość artystyczną pposiada także poprzedni obraz ołtarzowy pędzla wiedeńczyka, Bonawentury Emmlera oraz krucyfiks z 1727 roku, dzieło bytomskiego rzeźbiarza, Jana Solskiego. W krypcie kościelnej umieszczono trumny ze szczątkami przedstawicieli rodu hrabiów Henckel von Donnersmarck, właścicieli dóbr bytomskich.
